Паян, нарӑсӑн 12-мӗшӗнче, хӗллехи ҫанталӑк сивӗ тӑнине пӑхмасӑрах, сывӑ пурнӑҫ йӗркине хапӑллакан халӑх йӗлтӗр сырса Шупашкар хули 500 ҫул тултарнӑ ятпа хисепленекен кану паркне пуҫтарӑнчӗ. Паллах, ҫак йышра ЧПУн чӑваш филологийӗпе культура факультечӗн ӗҫченӗсемпе студенчӗсем те пулчӗҫ. Пирӗн ушкӑн кашни ҫулах университетра тата хулара иртекен спорт вӑййи-ӑмӑртӑвӗсене хастар хутшӑнать. Факультет сывӑ пурнӑҫ йӗркине тытса пыни ҫитӗнекен ҫамрӑк ӑрушӑн та ырӑ тӗслӗх пулса тӑрать.
Кӑрлачӑн 27-мӗшӗнче Вӑрнар районӗнче вырнаҫнӑ Хапӑсри пӗтӗмӗшле пӗлӳ паракан вӑтам шкулта Чӑваш халӑх ҫыравҫи А.В. Емельянов ҫуралнӑранпа 80 ҫул ҫитнине халалланӑ «А.В. Емельяновӑн пултарулӑх еткерӗ» ӑслӑлӑхпа ӗҫлӗх конференцийӗ иртрӗ.
Мероприятине чӑваш филологийӗпе культура факультечӗн преподавателӗсем те хутшӑнчӗҫ. Культурологи кафедрин профессорӗ Г.И. Федоров «А. Емельянов хайлавӗсен илемлӗ тӗнчи», чӑваш филологийӗпе культура факультечӗн деканӗ, В.Г. Родионов профессор «А. Емельяновӑн чӑваш литаратура аталанӑвӗнчи пӗлтерӗшӗ», чӑваш тата танлаштарулӑ литература пӗлӗвӗ кафедрин докторанчӗ И.В. Софронова «А. Емельянов — сӑвӑҫ», чӑваш тата танлаштарулӑ литература пӗлӗвӗ кафедрин доценчӗ И.Ю. Кириллова «Чӑваш филологийӗпе культура факультечӗн кун-ҫулӗпе пуласлӑхӗ» докладсемпе тухса калаҫрӗҫ.
Конференцине шкул ачисем те хатӗрленнӗ.
2012 ҫулхи кӑрлачӑн 23-27-мӗшӗсенче И.Н. Ульянов ячӗллӗ Чӑваш патшалӑх университетӗнче чӑваш филологийӗпе культура факультечӗ йӗркеленипе Раҫҫей чӗлхисене машинӑпа куҫарассин курсӗ иртрӗ. Ку курсӑн тӗллевӗ — Apertium ятлӑ система пулӑшнипе хӑй куҫаракан тӑлмача тӑвассин практика пӗлӗвне пуянлатасси. Тромсё университечӗн Трун Тростерюд доценчӗпе Алаканта университечӗн Францис Мортон Таерз тата Индиана университечӗн Джонатан Норт Вашингтон аспиранчӗсен презентацилесе тунӑ лекцийӗсем пурин кӑмӑлне те кайрӗҫ, ҫак ӗҫпе малалла та ӗҫлеме хавхалантарчӗҫ.
Ку таранччен хӑй куҫаракан тӑлмача 40 чӗлхепе усӑ курма вӗрентнӗ те ӗнтӗ, ҫапах та ӗҫлемелли нумай-ха. Раҫҫӗйӗн тӗрлӗ кӗтесӗнчен (Ижевскран, Хусантан, Ҫтерлӗрен, Петертен, Перӗмрен), Латвирен хутшӑнакансем пулчӗҫ. Куҫаруҫӑсен курсне чӑваш филологийӗпе культура факультечӗн преподавателӗсемпе студенчӗсем те хастар хутшӑнчӗҫ: М.
Иртнӗ ҫулӑн раштав уйӑхӗнчи 15-22-мӗш кунӗсенче И.Н. Ульянов ячӗллӗ Чӑваш патшалӑх университечӗ чӑваш чӗлхипе литературине тата тӑван ен культурине кӑмӑллакан 10-11-мӗш класс ачисем валли «Сенкер инҫет» олимпиадӑн пӗрремӗш тапхӑрне ирттерчӗ. Тӗнче тетелӗн ҫыхӑнӑвӗпе усӑ курса Чӑваш Республикинчен тата кӳршӗллӗ регионтан пурӗ 113 вӗренекен хӑйсен пӗлӗвне кӑтартма пултарчӗ.
Олимпиадӑн пӗтӗмлетӳллӗ иккӗмӗш тапхӑрне хутшӑнма жюри ҫителӗклӗ балл пухма пултарнисене суйласа илчӗ:
• «Тӑван ен культурипе» — 25 баллран кая мар;
• «Чӑваш чӗлхипе литератури» (чӑваш шкулӗсем) — 35 баллран кая мар;
• «Чӑваш чӗлхипе литератури» (вырӑс шкулӗсем) — 40 баллран кая мар.
Пӗрремӗш тапхӑра ӑнӑҫлӑ вӗҫленӗ шкул ачисене эпир хӗрӳллӗн саламлатпӑр, ҫитес ӑмӑтура та ӑнӑҫу сунатпӑр!
«Сенкер инҫет» олимпиадӑн пӗтӗмлетӳллӗ тапхӑрӗ асӑннӑ университетӑн чӑваш филологийӗпе культура факультетӗнче нарӑсӑн 21-мӗшӗнче иртет.
Чӑваш патшалӑх университечӗн чӑваш филологийӗпе культура факультетӗнче куҫӑн мар уйрӑмра виҫӗ ҫул ҫурӑ вӗренекен студенсен диплом ӗҫӗсен хӳтӗлевӗ иртрӗ. Филологипе (8 ҫын) тата культурологипе (24 ҫын) специализациленекен студентсем хӑйсен пултаруллӑхри, ӑслӑлӑхри ӗҫӗсем ҫинчен каласа кӑтартрӗҫ. Кунта Хусан, Чӗмпӗр тӑрӑхӗсенчи, хамӑр республикӑри чӑвашсем пуҫтарӑннине кура хӳтӗлев тата та кӑсӑклӑрах пулчӗ. Кашниех вырӑнти материала тӗпченӗ, ӗҫ опытне усӑ курса диплом ӗҫӗсене пуянлатма пултарнӑ.
Ҫитес вӑхӑтра алла аслӑ пӗлӳ илни ҫинчен ҫирӗплетекен диплома илме хатӗрленекен студенсене ӑнӑҫлӑ хӳтӗлевпе саламлатпӑр, ӑнӑҫу сунатпӑр.
Паян, кӑрлачӑн 25-мӗшӗнче, Чӑваш патшалах университечӗн чӑваш филологийӗпе культура факультетӗнче хаваслӑ лару вӑхӑтӗнче Евгений Ерагин мӑчавар «Чӑваш халӑхӗн ӑслӑлӑхпа ӳнер академийӗ» хатӗрленӗ Атӑл тӑрӑхӗнчи халӑхсен пӗрремӗш таврапӗлӳҫи, ҫыравҫи, этнографӗ, историкӗ тата Вырӑс географи пӗрлешӗвӗн членӗ Спиридон Михайлович Яндуш ячӗпе хисепленекен медале чӑваш филологийӗпе культура факультечӗн деканне В.Г. Родионов профессора парса чысларӗ.
Виталий Григорьевич тӑван тавралӑха, халӑхӑн историйӗпе сӑмахлӑхне, литература аталанӑвне тӗпчесе сахал мар ӑслӑлӑх ӗҫӗ ҫырса пичетлерӗ. Пухӑннисем умӗнче ҫавӑн пекех Чӑваш наци конгресӗн вице-президенчӗ, факульетӑн доценчӗ В.А. Абрамов тата университетӑн ют чӗлхесен кафедрин профессорӗ В.
Кӑрлачӑн 27-мӗшӗнче Хапӑсри пӗтӗмӗшле пӗлӳ паракан вӑтам шкулта А. Емельянов ҫыравҫӑн 80 ҫулхи юбилейне халалласа районти чӑваш чӗлхипе литературине вӗрентекенсемпе Чӑваш патшалӑх университетӗнчи чӑваш чӗлхи уйрамӗнче ӗҫлекенсем хушшинче ӗҫлӗ тӗлпулу пулать. Ҫав тӗлпулӑва А. Емельяновӑн тӑванӗсене, ӑна ҫывӑх пӗлекенсене йыхравлаҫҫӗ. Шкул ачисем хайсен пултарулӑхӗпе паллаштарӗҫ, ҫыравҫӑн пурнӑҫӗпе пултарулахӗ ҫинчен, унӑн паллӑ хайлавӗсене тишкерӗҫ. Шупашкартан килнӗ хӑнасем те писатель пултарулахӗ пирки ҫӗнӗ хыпарсем илсе килме шантарчӗҫ.
Тӗлпулу ирхине 10 сехетре пуҫланать, пурне те хапӑл туса кӗтеҫҫӗ.
Тӗрлӗ сайтсенче пӗлтернӗ тӑрӑх 2012 ҫулхи кӑрлачӑн 23-27-мӗшӗсенче Шупашкарта Раҫҫей халӑхӗсен чӗлхисене машинӑпа урӑх чӗлхене куҫарассин курсне йӗркелеҫҫӗ. Ку курсӑн тӗллевӗ — хӑй тӗллӗн куҫару тума пултаракан Apertium ятлӑ платформӑпа усӑ курма вӗренесси.
Ҫак программа продуктне тӗпе хурса паянхи кун тӗлне 40 ытла чӗлхеллӗ тӑлмач туса ҫитерме ӗлкӗрнӗ. Кунта сӑмах пӗр хурӑнташ чӗлхерен тепӗр хурӑнташ чӗлхене (калӑпӑр, тутар чӗлхинчен чӑвашла, вырӑсларан украинла т.ыт.те) куҫарни пирки пырать.
Тӑлмачсен курсне чӑваш филологийӗпе культура факультечӗн преподавателӗсемпе студенчӗсем те хутшӑнаҫҫӗ: 1 курсра вӗренекен Кукушкина Лариса тата Александрова Екатерина, М.Р. Федотов ячӗллӗ чӑваш тата тухӑҫ чӗлхе пӗлӗвӗ кафедрин аслӑ преподавателӗ О.В. Сорокина. Асӑннӑ курса хутшӑнакансем ҫӗнӗ хӑй тӗллӗн куҫаракан тӑлмача тӑвас енӗпе конкурссенче грант ҫӗнсе илме май паракан пӗлӳпе пуянланасса та шанаҫҫӗ.
Чӑваш халӑхӗн пуласлӑхӗшӗн тӑрӑшакан маттурсем пирӗн йӑхташӑмӑрсем хушшинче кашни ӗмӗртех пулнӑ теме эпир, 21 ӗмӗр ҫыннисем, тивӗҫлипех пултаратпӑр. Ахальтен-и пирӗн халӑх тем тӗрлӗ истори тумхахӗ урлӑ та утса тухса паянччен сыхланса юлнӑ. XVIII ӗмӗрӗн иккӗмӗш ҫурринче ҫуралнӑ Ермий Рожанские те эпир ҫав маттур чӑвашсен шутнех кӗртме тивӗҫлӗ. Вӑл ҫуралнӑранпа 270 ҫул ҫитнине халалласа Хӗрлӗ Чутай районӗнчи Мӑн Этменти вӑтам шкулта раштавӑн 16-мӗшӗнче районти шкулсенче чӑваш чӗлхине вӗрентекенсемпе конференци иртрӗ. Ҫавӑн пекех ку конференцие И.Н.Ульянов ячӗллӗ Чӑваш патшалӑх университечӗн чӑваш филологийӗпе культура факультечӗн преподавателӗсем те хутшӑнчӗҫ. Чи малтанах ҫак шкулти чӑваш чӗлхин вӗрентекенӗ Н.В.Ермакова слайд мелӗпе урок ирттересси пирки мастер-класс ирттерчӗ, кайран вӑлах Ермий Рожанский ӗҫӗ-хӗлӗ пирки доклад турӗ. XIX ӗмӗр пуҫламӑшӗнчех чӑвашсене ҫутталла туртӑнма пулӑшнӑ Кӑрмӑш пупӗ пирки ЧФК факультечӗн профессорӗ В.
Ҫак кунсенче И.Н. Ульянов ячӗллӗ Чӑваш патшалӑх университечӗн ӗҫченӗсем армрестлинг енӗпе ӑмӑртса вӑй виҫрӗҫ. Ӑслӑлӑхпа вӗрентӳ ӗҫӗнче кӑна мар, спортра та пысӑк ӳсӗмсем тӑвакан чӑваш филологийӗпе культура факультечӗн ӗҫченӗсем унта активлӑ хутшӑнчӗҫ. А.Л. Филиппов, И.В. Софронова докторантсем, О.Г. Владимирова доцент, А.Н. Лукина инженер хутшӑнчӗҫ ӑмӑртӑва. 80 кг ытларах таякан арҫынсен хушшинче А.Л. Филиппов — 3-мӗш вырӑн, 65 кг ытларах таякан хӗрарӑмсен хушшинче О.Г. Владимирова — 1-мӗш вырӑн, И.В. Софронова — 2-мӗш вырӑн ҫӗнсе илчӗҫ. Ҫапла вара историпе географин тата чӑваш филологийӗпе культурин пӗрлештернӗ команди пӗтӗмӗшле зачётра 1-мӗш вырӑна тухма пултарчӗ. Ҫакна та палӑртса хӑварас килет: асӑннӑ спортра пирӗн преподавательсем ҫеҫ мар, студентсем те пултаруллӑ. Ҫулсеренех армспорт вӑйвиҫевҫи пулса 4-мӗш курсра вӗренекен Макаров Валерий ырӑ кӑтартусемпе савӑнтарать. Кӑҫал Республикӑри Аслӑ шкулсем хушшинче иртнӗ ӑмӑртура вӑл 3-мӗш вырӑн ҫӗнсе илнӗ.
-0.7 °C